Aangeleerd gedrag van een hond

Onze leefwereld staat in veel opzichten ver af van de natuurlijke aard van de hond. Toen het domesticatieproces begon, lagen deze twee werelden zeer dicht bij elkaar. Wolven en mensen leefden praktisch op dezelfde manier: beide waren jagers, beide hadden dezelfde sociale organisatie. Dit is dan ook een van de belangrijke oorzaken geweest voor het succesvolle domesticatieproces van de wolf.

In de loop van de eeuwen zijn deze twee werelden ver uit elkaar gegroeid en in de huidige tijd moet het voor onze hond heel lastig zijn om in een menselijke, vaak onnatuurlijke, omgeving te leven. Jean Donaldson beschrijft dit zeer aanschouwelijk in haar boek waarin ze spreekt over een ‘culture clash’ (<em>Jean Donaldson, The Culture Clash, 1996)</em>. Door zoveel mogelijk rekening te houden met het natuurlijke gedrag van de hond, kunnen we deze clash enigszins verzachten, maar de hond zal zich in veel opzichten moeten richten naar de eisen van onze maatschappij en zich aan moeten passen daaraan. Hier helpt zijn natuurlijke gedrag hem niet, integendeel dit zit hem in de weg. Daarom zullen we hem gedrag aan moeten leren, dat vreemd voor hem is en dat hij niet kent. Hierbij maken we gebruik van de kennis en inzichten uit de gedragsleer.

Klassieke conditionering – Pavlov

Ieder gedrag wordt veroorzaakt door een prikkel en leidt tot een bepaald gevolg: positief of negatief. Honden kunnen twee of meerdere verschillende prikkels met elkaar associëren waardoor die dezelfde betekenis krijgen. Als gevolg hiervan leiden deze prikkels tot hetzelfde gedrag, ook als ze afzonderlijk aan de hond gegeven worden.

De Russische wetenschapper Ivan Pavlov heeft dit in een experiment aangetoond. Hij bood honden vlees aan wat als gedrag een speekselreflex opriep. Tegelijkertijd met het aanbieden liet hij een belletje rinkelen. Na verloop van tijd trad de speekselreflex ook op met enkel het rinkelen van het belletje, zonder aanbod van het vlees. De hond had de twee afzonderlijke prikkels geassocieerd en daaraan dezelfde betekenis gegeven. We noemen dit klassieke conditionering.

Overigens treedt dit verschijnsel ook bij mensen veelvuldig op. Wij reageren iedere keer op het geluid van de bel door op te staan en naar de voordeur te lopen, ook al staat er niemand.

Operante conditionering – Skinner

Gedrag heeft bepaalde gevolgen voor degene die dit gedrag vertoont. Als dit gevolg direct optreedt na het gedrag, ontstaat er een associatie tussen gedrag en gevolg. Gedrag kan positieve of negatieve gevolgen hebben en dit is van invloed op het respectievelijk herhalen of vermijden van dit gedrag in de toekomst.

De Amerikaanse wetenschapper Burrhus Frederic Skinner heeft aangetoond dat gedrag zich herhaalt als het gekoppeld wordt aan iets positiefs, als het een positieve bekrachtiging krijgt. Daartegenover wordt gedrag vermeden dat gekoppeld wordt aan iets negatiefs, als het een negatieve bekrachtiging krijgt. Dit principe wordt operante conditionering genoemd.