Aangeleerd gedrag van een hond

Bekrachtiging

Als we willen dat de hond een bepaalde gedragshandeling herhaalt, dan bekrachtigen we dat gedrag positief. We moeten ons realiseren dat dit niet hetzelfde is als een hond belonen. Een beloning is iets persoonlijks en geeft betekenis aan de relatie tussen een eigenaar en zijn hond. Een positieve bekrachtiging daarentegen is altijd direct gekoppeld aan een bepaalde gedragshandeling, waardoor deze handeling versterkt wordt en staat los van onze persoon. De hond gaat dit gedrag herhalen, omdat hij een associatie heeft gelegd tussen dit gedrag en de direct daaropvolgende bekrachtiging.

Als we willen dat de hond een bepaalde gedragshandeling niet meer laat zien, dan bekrachtigen we dat gedrag negatief. Het verschil tussen een bestraffing en een negatieve bekrachtiging is gelijk aan het hierboven beschreven verschil tussen een beloning en een positieve bekrachtiging. Kortom, een bekrachtiging, positief of negatief, is altijd direct gekoppeld aan en volgt meteen op een bepaalde gedragshandeling. Als de hond na een bepaald gedrag een negatieve bekrachtiging krijgt, zal hij dit gedrag vermijden, omdat hij de negatieve bekrachtiging die daarop volgt, wil vermijden.

Geconditioneerde positieve bekrachtiging

We kunnen van een directe positieve bekrachtiger, bijvoorbeeld voer, een geconditioneerde positieve bekrachtiger maken. We maken daarbij gebruik van de leertheorie van Pavlov, zoals hierboven beschreven in 2 ‘Klassieke conditionering’. We gaan de hond conditioneren op het woordje ‘oké’. We geven hem een brokje en tegelijkertijd zeggen we ‘oké’. We herhalen dit een aantal keer, daarna stoppen we ermee. Enige tijd later doen we ditzelfde opnieuw, en zo herhalen we dit een aantal dagen. Na verloop van tijd zal de hond een associatie leggen tussen het brokje en het signaal ‘oké’. Voor de hond hebben het brokje en het woordje ‘oké’ dezelfde waarde gekregen. Hij is nu geconditioneerd en we kunnen het signaal ‘oké’ gebruiken als een positieve bekrachtiger. Een brokje is slechts af en toe nodig om de associatie in stand te houden. We noemen dit nu een geconditioneerde positieve bekrachtiger.

Geconditioneerde negatieve bekrachtiging

We kunnen ook van een directe negatieve bekrachtiger een geconditioneerde negatieve bekrachtiger maken. Voor een hond is het wegnemen van voer een zware negatieve bekrachtiger. We gaan als volgt te werk. We houden de hond een brokje voor op een platte uitgestoken hand. Onze andere hand bevindt zich achter onze rug. We hebben daarin een kettinkje vast. Op het moment dat de hond het brokje wil pakken, sluiten we plotseling onze hand en bewegen die van de hond vandaan. Tegelijkertijd laten achter onze rug het kettinkje rinkelen, zonder dat de hond dit ziet. We herhalen dit een aantal keer en enige tijd later doen we het opnieuw. Zo gaan we een aantal dagen te werk. Er gebeurt nu hetzelfde als met de positieve bekrachtiger. De hond gaat het wegnemen van voer associëren met het rinkelen van een kettinkje. Dit rinkelen wordt zo een geconditioneerde negatieve bekrachtiger.

Shaping

Als we nieuw gedrag aanleren, passen we ook een techniek toe die ‘shaping’ wordt genoemd. Dit houdt in, dat we niet in een keer het gewenste gedrag aanleren, maar een route uitstippelen naar dit eindgedrag toe. Die route kun je beschouwen als de treden van een ladder. Tree voor tree ga je omhoog totdat je het eindpunt, het gewenste gedrag hebt bereikt.

De afstand tussen de treden moet zo groot zijn dat de volgende tree precies haalbaar is. Is de afstand te groot, dan blokkeert het leerproces en raakt de hond gefrustreerd. Hij kan zelfs helemaal ‘afhaken’, met als gevolg dat we van voor af aan bij trede een moeten beginnen. Bij shaping moet ieder volgend gedragsniveau een succesvolle onderneming zijn dat we positief kunnen bekrachtigen. Alleen dan blijft de hond geprikkeld en gemotiveerd.

Onregelmatige bekrachtiging

Wanneer we de hond elke keer positief kunnen bekrachtigen, omdat hij steeds het door ons gewenste gedrag laat zien, gaan we over tot een onregelmatige bekrachtiging. Dit houdt in dat we volledig onvoorspelbaar worden in het geven van een positieve bekrachtiging. Soms geven we die een aantal keren achter elkaar, dan laten we deze een of twee keer achterwege, dan geven we er weer eens een. De hond weet zo nooit of en wanneer zijn gedrag positief bekrachtigd wordt. Hij gaat daardoor steeds beter zijn best doen om het gewenste gedrag te laten zien, omdat hij hoopt dat eindelijk eens die positieve bekrachtiging komt. Als wij er nu maar voor zorgen dat het gedrag inderdaad heel af en toe positief bekrachtigd wordt, raakt hij als het ware verslaafd aan deze bekrachtiging en dus aan het bijbehorende gedrag. Dit is te vergelijken met onze ‘verslaving’/afhankelijkheid aan een gokautomaat/fruitmachine waar heel af en toe de muntjes uitrollen, terwijl wij ons uiterste best doen om er steeds maar geld in te blijven gooien. Precies het gedrag dat de eigenaar van ons wil zien!